مالیات و مشوق مالیاتی در گردونه عدالت اجتماعی

بررسی ها نشان می دهد نظام مالیاتی کشور یکی از معدودترین نظامهایی است که در آن تمامی اشکال مختلف مشوق مالیاتی به طیف وسیعی از مخاطبان اعطاء می شود. در این میان تعطیلی مالیاتی و یا به تعبیر عام تر معافیت کامل از پرداخت مالیات در بسیاری از بخشها و فعالیتهای اقتصادی و فرهنگی از شایع ترین و گسترده ترین شکل مشوق ها در کشور است. در حالی که ادبیات موجود و مطالعات تجربی نشان می دهند که این نوع مشوق از بی اثرترین و در عین حال پرهزینه ترین مشوق های مالیاتی بشمار می آید. فرض بر این است که عدالت به معنای دادن حق به صاحب آن (ذی حق) است. عدالت اجتماعی نیز از برآیند رعایت حقوق متقابل افراد و دولت بدست می آید. یکی از حقوق مالی دولت اسلامی درآمد مالیات رسمی است. ملاک تمام عیار این نوع حق دقیقاً مصلحت سنجی است. از این رو بین مفهوم عدالت اجتماعی و مصلحت سنجی در مورد سیاست های مالیاتی از قبیل تعیین پایه های مالیاتی، نرخ مالیات، معافیت ها و مشوق های مالیاتی رابطه منطقی - واقعی برقرار می شود. بنابر اصل حاکم عدالت، به طور کلی اعمال مشوق های مالیاتی (ترجیحات و معافیت های مالیاتی به منظور تشویق اهداف خاص اقتصادی و اجتماعی) را باید کاهش داد. در صورت ضرورت استفاده از مشوق مالیاتی جهت سرمایه گذاری و جذب آن، لازم است تأثیر این مشوق ها و معافیت ها احراز شود. چنانچه مشوق ممزوج با خود مالیات در نظر گرفته شود، انتظار می رود علاوه بر تأمین هدف استفاده از تشویق مالیاتی؛ از کارائی بیشتری برخوردار باشد. روند گسترش ظرفیت های مالیاتی و تک نرخی شدن مالیات و پایه مالیاتی نیز شیوه دیگری در تشویق مالیاتی توأم با عدالت و افزایش درآمد مالیاتی محسوب می شود.